درمان سریع سردرد یا آغازی برای مشکل مزمن؟
پژوهش‌ها نشان می‌دهد کافئین هم می‌تواند تسکین‌دهندهٔ سریع درد باشد و هم عامل تشدید‌کنندهٔ سردرد؛ سوال این است که کدام‌یک برای شما صادق است و چه میزانی ایمن به‌نظر می‌رسد؟
مطالعات علمی و گزارش‌های پزشکی نشان می‌دهند که تأثیر کافئین روی سردرد دوگانه است: هم ممکن است درد را کاهش دهد و هم می‌تواند عامل ایجاد یا تشدید حملات میگرنی و سردردهای مزمن باشد. شدت و جهت این تأثیر بستگی مستقیم به مقدار مصرف، نوع سردرد (مثلاً میگرن یا سردرد تنشی) و ویژگی‌های فردی هر بیمار دارد.
کافئین چگونه عمل می‌کند؟
ساختار شیمیایی کافئین شباهتی مهم به آدنوزین دارد؛ ماده‌ای که در پردازش درد نقش ایفا می‌کند. کافئین با مسدود کردن گیرنده‌های آدنوزین در نورون‌ها می‌تواند احساس درد را کاهش دهد و به همین خاطر در دوزهای کم اثرات ضددردی دیده می‌شود.
وقتی کافئین تسکین می‌دهد
دوزهای اندک کافئین — مانند مقدار موجود در برخی از داروهای مسکن بدون نسخه — می‌توانند به کاهش خفیف سردرد کمک کنند. بسیاری از مسکن‌های رایج حاوی مقادیری کافئین هستند که به تقویت اثربخشی آنها کمک می‌کند و مصرف کنترل‌شدهٔ این داروها در کوتاه‌مدت ممکن است مؤثر باشد.
وقتی کافئین مشکل‌ساز می‌شود
در مقابل، مصرف زیاد یا طولانی‌مدت کافئین ممکن است خطر بروز سردردهای مزمن یا تشدید میگرن را بالا ببرد. قطع ناگهانی کافئین یا حتی تأخیر در دریافت دوز معمول روزانه می‌تواند منجر به سردردهای ناشی از ترک کافئین شود. بعلاوه، کافئین ممکن است به‌طور غیرمستقیم از طریق ایجاد اختلال خواب یا تشدید کم‌آبی بدن، موجب بروز سردرد شود.
برای چه کسانی باید محتاط باشند؟
افرادی که دچار سردردهای روزانه هستند یا مبتلا به میگرن‌های شدیدند معمولاً توصیه می‌شود مصرف کافئین را محدود یا موقتاً قطع کنند؛ در موارد میگرن شدید، برخی پزشکان مصرف کافئین را برای چند ماه نامناسب می‌دانند. برای کسانی که سردردهای گهگاهی دارند، مصرف کم تا متوسط—معمولاً کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در روز—عموماً مشکل‌ساز نیست، اما واکنش‌ها فردی است و تفاوت دارد.
نکات عملی و پایانی
-
«کافئین می‌تواند هم درمان‌کننده و هم محرک سردرد باشد.»
-
ثبات در میزان و زمان مصرف کافئین می‌تواند از بروز علائم ترک جلوگیری کند.
-
اگر گمان می‌کنید کافئین عامل سردردهای شماست، می‌توانید برای مدتی مصرف آن را قطع کنید و تغییر وضعیت را ارزیابی نمایید؛ کاهش تدریجی، مثلاً «۲۵٪ کمتر در هفته»، روشی است که برای پیشگیری از علائم ترک توصیه می‌شود.
-
مشورت با پزشک برای تعیین میزان و شیوهٔ مناسب مصرف کافئین براساس شرایط فردی ضروری است.
