یک هفته دوری از شبکههای اجتماعی و درمان افسردگی و اضطراب
پژوهش تازه نشان میدهد که تنها یک هفته فاصله گرفتن از شبکههای اجتماعی ممکن است به جوانان کمک کند تا اضطراب، افسردگی و مشکلات خواب خود را کاهش دهند.
فرارو- در روزهایی که بحث درباره تأثیر استفاده از موبایل و شبکههای اجتماعی بر سلامت روان داغ است، یک مطالعه جدید نتایج قابل توجهی ارائه کرده که نشان میدهد وقفه کوتاهمدت از این پلتفرمها میتواند به کاهش مشکلات روانی کمک کند.
به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز، تحقیق تازهای روی جوانانی که یک هفته از شبکههای اجتماعی فاصله گرفتند، نشان داد کاهش قابل توجهی در علائم افسردگی، اضطراب و بیخوابی مشاهده شد، اگرچه هنوز مشخص نیست این تأثیر تا چه اندازه پایدار است.
مطالعه منتشرشده در JAMA Network Open نشان داد که حتی کاهش یک هفتهای استفاده از شبکههای اجتماعی، میزان اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب در جوانان را کاهش میدهد.
در این پژوهش، ۲۹۵ داوطلب ۱۸ تا ۲۴ ساله شرکت کردند. از آنها خواسته شد تا حد امکان از شبکههای اجتماعی دور بمانند. میانگین زمان استفاده روزانه از حدود دو ساعت به تنها ۳۰ دقیقه کاهش یافت. شرکتکنندگان قبل و بعد از دوره ترک، پرسشنامههایی درباره افسردگی، اضطراب، بیخوابی، احساس تنهایی و رفتارهای مشکلزا پر کردند.
نتایج نشان داد که این وقفه کوتاه تغییرات مثبتی ایجاد کرده است: میزان اضطراب بهطور میانگین ۱۶.۱ درصد، افسردگی ۲۴.۸ درصد و بیخوابی ۱۴.۵ درصد کاهش داشت. بیشترین بهبود در کسانی مشاهده شد که در ابتدای مطالعه، درجات شدیدتری از افسردگی را تجربه میکردند. اما تغییر قابل توجهی در احساس تنهایی دیده نشد؛ نکتهای که پژوهشگران آن را مرتبط با نقش اجتماعی این شبکهها دانستند.
کاربرد درمانی، اما نه بهعنوان خط اول درمان
دکتر جان تورِس، استاد روانپزشکی در دانشکده پزشکی هاروارد و یکی از نویسندگان این مطالعه، تأکید کرد که کاهش استفاده از شبکههای اجتماعی نباید جایگزین درمان اصلی باشد، اما میتواند بهعنوان روش کمکی مفید عمل کند.
او گفت: «اگر با یک مشکل سلامت روان دستوپنجه نرم میکنید و تحت درمان هستید، احتمالاً ارزش دارد امتحان کنید آیا کاهش استفاده از شبکههای اجتماعی میتواند به بهبود حال شما کمک کند یا خیر.»
با این حال، دکتر تورس هشدار داد که نتایج این تحقیق نباید بهعنوان نسخه درمانی قطعی در نظر گرفته شود، چرا که شرکتکنندگان خودخواسته وارد دوره سمزدایی شدند و پیش از آن، علائم شدید روانی نداشتند. وی افزود: «میانگینها امیدوارکنندهاند، اما تصویر کامل را نشان نمیدهند؛ زیرا واکنشها متفاوت بود.»
چرا سمزدایی دیجیتال محبوب شده است؟
دکتر تورس میگوید کنجکاوی او از گزارش بیماران جوانش آغاز شد؛ دانشجویانی که پس از وقفهای کوتاه در استفاده از شبکههای اجتماعی حال بهتری داشتند. او و تیمش تصمیم گرفتند با استفاده از روش «فنوتایپسازی دیجیتال» دادههای رفتاری افراد را در زمان واقعی جمعآوری کنند.
شرکتکنندگان با اشتیاق وارد مطالعه شدند و ۱۵۰ دلار پاداش دریافت کردند. آنها از فیسبوک و ایکس فاصله گرفتند، اما ترک اینستاگرام، تیکتاک و اسنپچت دشوارتر بود. جالب این بود که اثر مثبت بیشتر به کاهش رفتارهای مشکلزا مانند استفاده اعتیادگونه و مقایسه منفی اجتماعی مربوط بود تا صرفاً کاهش زمان استفاده از گوشی. حتی در طول هفته سمزدایی، میانگین زمان استفاده کلی از گوشی کمی افزایش داشت.
بحث داغ درباره تأثیر زمان استفاده از صفحهنمایش
این یافتهها در میانهی یک بحث آکادمیک درباره رابطه بین زمان استفاده از صفحهنمایش و سلامت روان منتشر شد. برخی روانشناسان معتقدند گوشیهای هوشمند عامل اصلی کاهش سلامت روان جوانان هستند و محدودیتهای مدارس و جوامع در استفاده از شبکههای اجتماعی را توجیه میکنند. اما دیگر متخصصان هشدار دادهاند که کیفیت استفاده از شبکهها مهمتر از زمان صرف شده است.
انتقادهای روشی
منتقدان میگویند طراحی مطالعه اجازه سوگیری میدهد؛ این تحقیق یک کارآزمایی تصادفی کنترلشده نبود و شرکتکنندگان خود تصمیم گرفتند از شبکهها فاصله بگیرند. کریستوفر فرگوسن، استاد روانشناسی دانشگاه استتسون، گفت: «بدون گروه کنترل، این اعداد معنای دقیقی ندارند.»
کندیس ال. آجرز، استاد دانشگاه کالیفرنیا، افزود: «اگر مدام به مردم بگوییم شبکههای اجتماعی مضر است و سپس از آنها بخواهیم وقفه بگیرند، نتیجه همین خواهد شد.»
نگاه محتاطانه اما امیدوارکننده
میچ پرینستین، مدیر علمی انجمن روانشناسی آمریکا، گفت نتایج مطالعه نشان میدهد که حتی وقفه کوتاهمدت میتواند افسردگی و اضطراب را کاهش دهد و روشی ساده و سریع برای بهبود حال جوانان باشد.
نتایج تحقیقات پیشین متناقض
تحقیقات قبلی درباره «سمزدایی دیجیتال» نتایج متفاوتی داشتهاند. فراتحلیل ۲۷ مطالعه، اثر وقفهها بر سلامت روان را نزدیک صفر یافت؛ اما تحلیل ۳۲ تحقیق دیگر نشان داد محدود کردن شبکههای اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری دارد. دکتر تورس معتقد است این تفاوت ناشی از کیفیت پایین برخی مطالعات پیشین است و امیدوار است تحقیقات آینده به تجویز وقفههای مناسب برای هر فرد کمک کند.
ضرورت اقدامات سریع؟
برخی دانشگاهیان کاهش استفاده از شبکههای اجتماعی را ضرورت فوری میدانند. جین توئِنج، استاد روانشناسی دانشگاه ایالتی سندیگو، گفت: «کمکردن استفاده برای یکی دو هفته میتواند درمان مؤثر برای افراد افسرده باشد.» با این حال، او تأکید کرد که تحقیقات بیشتری برای بررسی دوام اثرات لازم است و بازگشت به عادات قبلی ممکن است تأثیر سمزدایی را کوتاهمدت کند.
