راز ساده بدن‌تان برای خلاص شدن از مواد شیمیایی ابدی
آیا می‌دانستید ذرات شیمیایی خطرناکی که به «مواد شیمیایی ابدی» معروف‌اند، ممکن است سال‌ها در بدن‌تان باقی بمانند و سلامت قلب، کبد و حتی سیستم ایمنی را تهدید کنند؟
مواد شیمیایی ماندگاری که با نام PFAS یا همان «مواد شیمیایی ابدی» شناخته می‌شوند، تقریباً در تمام محیط پیرامون انسان حضور دارند؛ از آب و غذا گرفته تا هوایی که تنفس می‌کنیم. این ترکیبات به دلیل پایداری بسیار بالا، در طبیعت و بدن انسان به‌سختی تجزیه می‌شوند و بر اساس داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC)، حدود ۹۷ درصد از جمعیت ایالات متحده این مواد را در خون خود دارند. مطالعات متعدد ارتباط این مواد با بروز بیماری‌هایی نظیر سرطان، مشکلات قلبی–عروقی، اختلالات کبدی و کاهش توان سیستم ایمنی را تأیید کرده‌اند.
علت لقب «ابدیت» برای این ترکیبات، مقاومت بالای آن‌ها در برابر تجزیه است. زمانی که وارد بدن می‌شوند، ممکن است سال‌ها باقی بمانند و آسیب‌های پیوسته‌ای به سلامتی وارد کنند. مکانیسم بدن برای دفع آن‌ها پیچیده است؛ کبد PFAS را به روده انتقال می‌دهد، اما بخشی از آن‌ها دوباره از طریق پروتئین‌های ناقل به جریان خون بازمی‌گردند. فرآیندی مشابه نیز در کلیه‌ها رخ می‌دهد.
راهکاری ساده و در دسترس
پژوهشگران در جست‌وجوی روشی برای کاهش این ترکیبات، به یک ایده نسبتاً ساده رسیده‌اند: مصرف فیبر محلول همراه وعده‌های غذایی. دو مطالعه مقدماتی اخیر نشان داده‌اند که این شیوه می‌تواند غلظت دو ماده پرمصرف از خانواده PFAS، یعنی اسید پرفلوئوروکتانوییک (PFOA) و پرفلوئوروکتان سولفونات (PFOS)، را کاهش دهد.
این تحقیقات توسط تیمی به سرپرستی دیمیتِر بِلّو، معاون پژوهشی دانشکده علوم بهداشت کالج زاکربرگ در دانشگاه ماساچوست لوول، و جنیفر شلزینگر، استاد بهداشت محیطی دانشگاه بوستون انجام شده است. بلو توضیح می‌دهد: «با مصرف فیبرهای محلول همراه غذا، می‌توان PFAS را در ژل تولیدشده توسط فیبر به دام انداخت و سپس از طریق مدفوع دفع کرد.» آزمایشگاه او روش‌هایی برای اندازه‌گیری PFAS در بافت‌ها و مایعات بدن و شناسایی منابع تماس با این مواد توسعه داده است.
پیوند شیمی فیبر و دفع PFAS
برخی از انواع PFAS مانند PFOA و PFOS با افزایش کلسترول، تضعیف پاسخ واکسیناسیون و بروز برخی سرطان‌ها در ارتباط هستند. فیبرهای محلول مانند بتا-گلوکان و پسیلیوم، در روده به شکل ژل درمی‌آیند و می‌توانند اسیدهای صفراوی را به دام بیندازند. این فرآیند که از پیش برای کاهش کلسترول شناخته شده است، باعث می‌شود بدن برای جایگزینی اسیدهای صفراوی دفع‌شده، کلسترول بیشتری از خون مصرف کند.
شلزینگر می‌گوید: «در جست‌وجوی راهی برای کنترل کلسترول بد، به پژوهش‌هایی برخوردم که نشان می‌داد فیبرهای ژل‌ساز می‌توانند دفع اسیدهای صفراوی را افزایش دهند و در نتیجه سطح کلسترول را کاهش دهند. از آنجا که PFAS ویژگی‌های شیمیایی مشابهی با اسیدهای صفراوی دارند و در همان مسیر بین کبد، صفرا و روده گردش می‌کنند، به این فکر افتادم که شاید همین مکانیسم بتواند برای دفع آن‌ها هم مؤثر باشد.»
نتایج آزمایش‌های انسانی
بر اساس تحقیقات پیشین، رژیم‌های غذایی سرشار از فیبر با سطح پایین‌تر PFAS در بدن ارتباط دارند. مطالعه جدید با استفاده از مکمل فیبر همراه وعده‌های غذایی، این فرضیه را بررسی کرد. نتایج یکی از آزمایش‌های مقدماتی نشان داد که پس از چهار هفته مصرف مکمل فیبر، میزان PFOS و PFOA در بدن شرکت‌کنندگان حدود ۸ درصد کاهش یافت.
با وجود این، پژوهشگران تأکید دارند که پیش از شروع مصرف منظم هر نوع مکمل فیبر باید با پزشک مشورت شود. شلزینگر یادآور می‌شود: «افزایش مصرف فیبر از طریق مکمل می‌تواند یک وضعیت برد-برد ایجاد کند؛ کاهش مواد شیمیایی مضر در بدن با روشی ارزان و قابل دسترس.»
مسیرهای آینده
PFAS تقریباً در همه‌جا یافت می‌شوند و حذف کامل آن‌ها از محیط و بدن کار ساده‌ای نیست، اما این پژوهش راهی عملی و کم‌هزینه را معرفی می‌کند: استفاده از فیبر محلول مانند پسیلیوم یا بتا-گلوکان همراه غذا برای به دام انداختن و دفع این مواد از طریق روده.
محققان در حال بررسی ترکیب انواع مختلف فیبر، رژیم‌های غذایی گوناگون و حتی دارویی به نام کلستی‌رامین هستند که برای کاهش کلسترول استفاده می‌شود و شاید بتواند به دفع PFAS نیز کمک کند.
بلّو در پایان می‌گوید: «با وجود هزاران نوع ماده شیمیایی ابدی در حال استفاده، ما به‌عنوان جامعه هنوز راه درازی در پیش داریم تا ابعاد واقعی تماس انسان و محیط با این مواد و اثرات آن‌ها بر سلامت را به‌طور کامل بفهمیم.»
با اینکه این روش درمان قطعی محسوب نمی‌شود و تحقیقات همچنان در مراحل ابتدایی قرار دارد، یافته‌ها امیدبخش‌اند و پیام اصلی روشن است: اگر قصد دارید برای این منظور از مکمل‌های فیبری استفاده کنید، حتماً پیش از آن با پزشک خود مشورت کنید.
