هشدار جدی یک متخصص مغز و اعصاب: بیخوابی کودکتان را ساده نگیرید؛ آینده ذهنی او در خطر است!
یک باور عمومی خطرناک در میان بسیاری از والدین وجود دارد: «بچه که بزرگ شود، خوابش مرتب میشود!». اما به گفته یک فوقتخصص مغز و اعصاب کودکان، این نگاه میتواند تهدیدی جدی برای رشد مغزی و آینده عصبی کودک باشد. آیا شما هم از آن دسته پدر و مادرهایی هستید که دیرخوابیدن یا بیقراری شبانه فرزندتان را نادیده میگیرید؟
دکتر شیما شکری، فوق تخصص نورولوژی کودکان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، با رد قاطع این تصور غلط، هشدار میدهد که بیخوابی در کودکان یک مشکل رفتاری ساده نیست، بلکه زنگ خطری است برای سلامت مغز. به گفته وی، خواب ناکافی در سالهای طلایی رشد، میتواند مسیر یادگیری، رفتار و حتی سلامت عصبی کودک را برای سالها تحت تأثیر قرار دهد.
خواب: یک فرآیند فعال و حیاتی، نه فقط استراحت!
دکتر شکری تأکید میکند: «برخلاف تصور عمومی که خواب را صرفاً زمان استراحت بدن میداند، از نگاه نورولوژی، خواب یک فرآیند فعال و حیاتی برای رشد، ترمیم و سازماندهی مغز است.»
وی در توضیح این فرآیند حیاتی میگوید: «در هنگام خواب، بهویژه در خواب عمیق، مغز کودک، ارتباطات عصبی جدید را تثبیت، اطلاعات آموختهشده در طول روز را دستهبندی و ذخیره و مواد سمی و زائد متابولیک را پاکسازی میکند. همچنین، هورمون رشد به بیشترین میزان خود ترشح میشود.» به بیان این متخصص، کودکی که خواب کافی ندارد، عملاً فرصت رشد سالم مغزی را از خود دریغ میکند.
جدول نیاز به خواب در سنین مختلف: کودک شما به اندازه کافی میخوابد؟
دکتر شکری با اشاره به تغییر نیاز به خواب با افزایش سن، میانگین ساعات مورد نیاز را اینگونه عنوان میکند:
-
نوزادان: ۱۴ تا ۱۷ ساعت
-
کودکان ۱ تا ۳ سال: ۱۱ تا ۱۴ ساعت
-
کودکان پیشدبستانی: ۱۰ تا ۱۳ ساعت
-
کودکان دبستانی: ۹ تا ۱۱ ساعت
-
نوجوانان: حداقل ۸ تا ۱۰ ساعت
وی هشدار میدهد که خواب کمتر از این میزان، بهویژه اگر حالت مزمن پیدا کند، میتواند اثرات منفی جدی بر مغز داشته باشد.
قاتلان خواب کودک در دنیای مدرن؛ عامل اصلی سبک زندگی دیجیتال است
این پزشک متخصص، عوامل بیخوابی را به دو دسته تقسیم میکند:
-
عوامل طبیعی و رشدی: مانند جهشهای رشدی مغز، اضطراب جدایی در سنین پایین و تغییرات هورمونی در نوجوانی.
-
عوامل محیطی و سبک زندگی: که امروزه نقش پررنگتری دارند و شامل استفاده از موبایل، تبلت و تلویزیون قبل از خواب، نور آبی صفحهنمایشها که ترشح هورمون خواب (ملاتونین) را مختل میکند، بینظمی در ساعت خواب، استرس، تنش خانوادگی یا فشار تحصیلی میشوند.
دکتر شکری به صراحت میگوید: «امروزه مهمترین عامل بیخوابی کودکان، سبک زندگی دیجیتال است.»
وی در مورد محتوای مصرفی نیز هشدار میدهد: «بهتر است از بازی ها و برنامه هایی که برای کودکان مناسب است استفاده شود زیرا بازی هایی مانند بازی های طولانی جنگی، دیدن کارتون های دارای صحنه های خشن نیز خواب کودک را با اختلال مواجه می کند و باعث استرس و اضطراب در طی خواب می شود.»
نقش کلیدی والدین: شما الگوی اصلی خواب هستید!
این متخصص نورولوژی کودکان، نقش والدین را تعیینکننده میداند و یادآور میشود: «کودک خواب را یاد میگیرد، نه اینکه بهطور غریزی بلد باشد.»
وظایف والدین از نگاه دکتر شکری شامل این موارد است: ایجاد ساعت خواب ثابت حتی در تعطیلات، حذف صفحهنمایش حداقل یک ساعت قبل خواب، و ایجاد محیطی آرام، تاریک و امن. اما وی بر یک نکته کلیدی تأکید ویژه دارد: «والدین باید بدانند که الگوی خواب سالم خود آن ها هستند.» و به روشنی هشدار میدهد: «والدینی که خودشان تا نیمهشب بیدارند، نمیتوانند انتظار خواب سالم از کودک داشته باشند.»
عواقب هولناک کمخوابی مزمن: از ADHD تا افسردگی
دکتر شکری با بیان اینکه کمخوابی مزمن میتواند باعث بروز یا تشدید اختلالات جدی شود، به مهمترین آنها اشاره میکند:
-
بیشفعالی و نقص توجه (ADHD)
-
مشکلات یادگیری و افت تحصیلی
-
تحریکپذیری، پرخاشگری و اضطراب
-
سردردهای مزمن
-
تشدید تشنج در کودکان مستعد
-
افزایش خطر افسردگی در نوجوانان
وی خاطرنشان میکند: «در بسیاری از موارد، با اصلاح خواب، علائم رفتاری کودک بهطور چشمگیری کاهش مییابد.»
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟ این علائم را جدی بگیرید!
این فوق تخصص نورولوژی کودکان تأکید میکند والدین در صورت مشاهده موارد زیر باید به متخصص مراجعه کنند:
-
خر و پف شدید یا وقفه تنفسی در خواب
-
کابوسهای مکرر و وحشت شبانه
-
راه رفتن مکرر در خواب
-
بیخوابی طولانیمدت
-
خوابآلودگی شدید روزانه
وی میگوید: «باید توجه داشت که برخی از این موارد میتوانند نشانه اختلالات نورولوژیک یا تنفسی باشند.»
راه حل چیست؟ درمان اغلب غیردارویی است
دکتر شکری در پایان، راهحل اصلی را در اقدامات غیردارویی میداند و میگوید: «درمان بیخوابی کودکان، در اغلب موارد غیردارویی است و شامل: اصلاح بهداشت خواب، آموزش والدین، تنظیم سبک زندگی، کاهش استرس کودک میشود.»
وی تأکید میکند: «دارو تنها در موارد خاص و با تشخیص پزشک متخصص تجویز میشود و هرگز نباید خودسرانه باشد.»
این متخصص در پایان با هشداری جدی نتیجه میگیرد: «خواب سالم، پایه سلامت مغز، روان و آینده تحصیلی کودک است. اگر امروز خواب فرزندانمان را جدی نگیریم، فردا باید هزینههای سنگینتری در حوزه سلامت عصبی و روانی بپردازیم.»
