رژیم فستینگ زیر ذره‌بین؛ آیا نخوردن غذا مغز را کند می‌کند یا نه؟
با افزایش محبوبیت روزه‌داری متناوب و رژیم‌های فستینگ، بسیاری نگران اثرات آن روی توان ذهنی خود هستند.
فستینگ آن‌طور که فکر می‌کنیم نیست
بدن انسان پس از تقریباً ۱۲ ساعت نخوردن، وارد مرحله‌ای می‌شود که به جای استفاده از قند، انرژی خود را از چربی‌ها تأمین می‌کند. این فرآیند شامل تجزیه چربی‌ها به کتون‌ها مانند استواستات (acetoacetate) و «بتا-هیدروکسی‌بوتیرات» (beta-hydroxybutyrate) است که منبع سوخت جایگزین برای مغز فراهم می‌کنند.
به گزارش ایسنا، هنگامی که فرد به طور منظم غذا می‌خورد، مغز عمدتاً از گلوکز حاصل از ذخایر گلیکوژن استفاده می‌کند. اما وقتی این ذخایر پس از حدود ۱۲ ساعت کاهش یابند، بدن با تغییر متابولیکی هوشمندانه، از چربی‌ها انرژی می‌گیرد. این انعطاف‌پذیری متابولیکی که روزگاری برای بقا ضروری بود، اکنون با مجموعه‌ای از فواید سلامتی همراه است.
نتایج یک فراتحلیل جامع از مطالعات متعدد درباره فستینگ، نکات جالبی را درباره اثرات این روش بر عملکرد ذهنی نشان می‌دهد. بسیاری از افراد نگران هستند که نخوردن غذا موجب کاهش توجه، حافظه و بهره‌وری آن‌ها شود. دیوید موریو، دانشیار روانشناسی دانشگاه اوکلند، با بررسی ۶۳ مقاله علمی که ۷۱ مطالعه مستقل با ۳۴۸۴ شرکت‌کننده را شامل می‌شد، به این نتیجه رسید که هیچ تفاوت معناداری در عملکرد شناختی بزرگسالان سالم بین حالت «فستینگ» و حالت تغذیه‌شده وجود ندارد.
چرا فستینگ؟
فستینگ فقط یک روش رژیم غذایی مد روز نیست؛ این روش بر پایه یک سیستم بیولوژیکی شکل گرفته که طی هزاران سال به انسان‌ها کمک کرده تا در شرایط کمبود غذا بقا داشته باشند. علاوه بر تأمین انرژی از چربی‌ها، فستینگ می‌تواند اتوفاژی یا همان پاکسازی سلولی را فعال کند، فرآیندی که اجزای آسیب‌دیده سلول‌ها را بازیافت کرده و از پیری سالم‌تر پشتیبانی می‌کند.
علاوه بر آن، فستینگ حساسیت به انسولین را بهبود می‌بخشد و به مدیریت بهتر قند خون کمک می‌کند که احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ و دیگر بیماری‌های مزمن مرتبط با پرخوری را کاهش می‌دهد.
آنچه مطالعات نشان می‌دهد
تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که سه عامل کلیدی بر تأثیر فستینگ بر ذهن انسان مؤثر هستند:
-
سن: بزرگسالان سالم هنگام فستینگ کاهش عملکرد ذهنی قابل توجهی ندارند، اما کودکان و نوجوانان در صورت حذف وعده غذایی، در آزمون‌ها عملکرد پایین‌تری نشان می‌دهند. این مسئله اهمیت وعده‌های غذایی منظم برای مغز در حال رشد را تأیید می‌کند.
-
زمان‌بندی: فستینگ طولانی‌تر معمولاً با تفاوت کمتر در عملکرد ذهنی همراه است، احتمالا به دلیل استفاده مغز از کتون‌ها به عنوان منبع انرژی جایگزین.
-
نوع آزمون: هنگام انجام آزمون‌هایی با نمادها و اشکال خنثی، شرکت‌کنندگان فست کرده عملکرد مشابه یا حتی کمی بهتر داشتند، اما در آزمون‌هایی که با نشانه‌های غذایی همراه بود، تمرکزشان کاهش یافت.
فستینگ؛ برای چه کسانی مناسب است؟
برای اکثر بزرگسالان سالم، فستینگ متناوب یا سایر پروتکل‌های مشابه می‌تواند بدون نگرانی از کاهش هوشیاری ذهنی انجام شود. با این حال، برای کودکان، نوجوانان، افرادی که کارهای ذهنی حساس در اواخر روز دارند یا کسانی که در معرض وسوسه غذایی هستند، باید با احتیاط استفاده شود. همچنین افرادی که شرایط پزشکی خاص یا نیازهای تغذیه‌ای ویژه دارند، بهتر است قبل از شروع فستینگ، با متخصص مشورت کنند.
در نهایت، فستینگ باید به عنوان ابزاری شخصی در نظر گرفته شود و نه نسخه‌ای یکسان برای همه، چرا که مزایا و چالش‌های آن بسته به فرد متفاوت خواهد بود.
